Arkeologlar, Türkiye’nin güneydoğusundaki Diyarbakır ilinde bir zamanlar Roma İmparatorluğu döneminde askeri yerleşim olarak kullanılan bir yer olan 3.000 yıllık Zerzevan Kalesi’nde kazılara devam ederken, son araştırmalar, Büyük Mühür’ün tasarımını taşıyan bir rozetin keşfine yol açtı.
Kültür ve Turizm Bakanlığı, Dicle Üniversitesi, Türk Tarih Kurumu ve diğer bazı bölgesel kuruluşlar tarafından ilk olarak 2014 yılında başlatılan kazı çalışmaları, bir Roma Mithras yeraltı tapınağı, kule savunması, bir kilise, bir ofis binası, konutlar, tahıl ve diğer bazı bölgeleri ortaya çıkardı. Zerzevan Kalesi’nde bugüne kadar silah depoları, sığınaklar, kaya mezarları ve su kanallarının yanı sıra birçok hayati eser bulunuyor.
Dicle Üniversitesi öğretim üyesi ve kazı ekibi başkanı Aytaç Coşkun, AA muhabirine yaptığı açıklamada, son kazı çalışmalarında bir rozet bulduklarını söyledi.
Coşkun, Zerzevan Kalesi’nin doğu duvarlarında 125 santimetre (49.25 inç) derinlikte keşfedilen rozetin yüzeyindeki motifin ilk olarak 1782’de tasarlandığını söyledi.
“Bu tür rozet veya düğmelerin ilk örnekleri 1850’lerde ABD’de kullanılıyordu. 1902’den beri bu rozete benzer arma ABD Ordusu tarafından da kullanılıyor. Benzer örnekler I. genel hizmet birimi” diye vurguladı.
Rozetin üzerine Latince “E Pluribus Unum” yazısının yerleştirildiğini de sözlerine ekledi. “Bu, ABD’nin ilk resmi sloganıdır. Latince (Roma İmparatorluğu’nun resmi dili) olan bu slogan, ‘çokluktan birliğe’ anlamına gelir. ABD’yi oluşturan 13 koloninin birliği anlamına geliyordu” diye açıkladı.
“Rozet üzerindeki kartal tasvirinin sağ pençesinde zeytin dalı, solunda ise 13 oktan oluşan sıkıca çekilmiş bir bohça yer almaktadır. Bu sembollerin ‘barış ve savaşın gücünü’ temsil ettiği biliniyor” dedi.
“Kartalın gagasında ‘E Pluribus Unum’ yazılı bir parşömen görülüyor. Kartalın göğsünde yer alan ve eyaletleri temsil eden kalkan, federal hükümetin birliğini gösterir. Kartalın başının üzerinde 13 yıldızdan oluşan parlak bir takımyıldız kullanıldı.
Coşkun, “Bakır-çinko alaşımından yapılmış bu rozetin Zerzevan Kalesi’nde ortaya çıkarılması oldukça ilginç ve ilgi çekici” diyen Coşkun, yaptıkları araştırmalara göre Türkiye’de ve yurtdışında yapılan arkeolojik kazılarda böyle bir bulguya rastlanmadığını sözlerine ekledi.
“Benzer örnekler sadece ABD ve İngiltere’de bulundu… Rozet üzerinde detaylı analizler yapıldı. 15. yüzyıl sonrası teknolojinin kullanıldığı ortaya çıktı. Ayrıca analizler rozetin toprak altında kaldığını gösterdi. 18. yüzyıldan bu yana yaklaşık 250-300 yıl” dedi.
“Bu tür rozet veya düğmelerin ilk örnekleri 1850’lerde ABD’de kullanıldı. 1902’den beri bu rozeti andıran arması ABD Ordusu tarafından da kullanılıyor” diye konuştu.
Zerzevan Kalesi, Amida ve Dara antik kentleri arasında stratejik bir noktada, 124 metrelik (406,82 fit) kayalık bir tepe üzerinde yer almaktadır. Konumu nedeniyle tüm vadiye hakim olan kale, antik ticaret yolu üzerinde geniş bir alanı kontrol ediyor.
Zerzevan Kalesi’nin tarihi Asur dönemine (MÖ 882-611) kadar uzanmaktadır. Roma döneminde ana askeri yerleşim M.Ö. 639 yılına kadar sürekli olarak inşa edilmiş ve kullanılmıştır. İslam orduları bölgeyi fethedene kadar.
Kalenin bulunduğu yer de UNESCO Dünya Mirası Sit Alanları geçici listesinde yer almaktadır. Kale, Mitraizm dininin ritüellerinin izlerini hala taşıyan Mithras Tapınağı’na ev sahipliği yapmaktadır. Bazı komplo teorilerine göre, ünlü ABD ailelerinin bazı üyeleri tapınağı ziyaret ederek burada bilinmeyen ritüeller gerçekleştirdi.